CHIẾN TRANH Ở UKRAINE – CON ĐƯỜNG DẪN TỚI CHIẾN TRANH (PATH TO WAR) – Phần 4. Chúng ta thấy những gì Putin muốn chúng ta thấy.

Trong khi chúng ta mải xem 15% binh lực Nga diễn kịch quanh Kiev thì cuộc chiến thực sự lại ở phía Nam Ukraine.

PHẦN 4.

Ở phần 3, chúng ta đã bàn về sự khôn khéo của tổng thống Zelensky trong việc lôi kéo phương Tây phải ủng hộ mình bằng hành động thực tế nhằm tạo ra thế mạnh trên bàn đàm phán với Nga trong giai đoạn đầu tiên của cuộc chiến.  Chúng ta cũng đã thấy rằng phương Tây từ nhận định ban đầu rằng Ukraine đã sụp đổ đã thay đổi quan điểm theo hướng ngược lại 180 độ do: (i) họ tin rằng quân đội Nga thực sự yếu kém, (ii) Nga thực sự lo sợ và sẽ sụp đổ kinh tế vì sự cấm vận của phương Tây và (iii) Putin và ban lãnh đạo Nga không có gan để đi đến cùng trong cuộc chiến (xin xem phần cuối của bài 3 tại đây

CHIẾN TRANH Ở UKRAINE – CON ĐƯỜNG DẪN TỚI CHIẾN TRANH (PATH TO WAR) – Phần 3. Chiến lược của các bên trong giai đoạn đầu tiên của cuộc chiến

Lúc này, song song với việc ngăn không cho Ukraine ký thỏa thuận hòa bình với Nga (với các điều khoản đã được cả 2 bên gần như là thống nhất sau 17 lần dự thảo) thì các phát biểu của phương Tây là “Nga sẽ phải trả giá đắt cho hành động của mình và đang thực sự trả giá”.  Các quan chức của phương Tây cũng nói rằng muốn chấm dứt chiến tranh thì Putin phải biến mất khỏi vị trí quyền lực của mình ở Moscow.  Điều này có nghĩa là Nga phải bị đánh bại trên chiến trường.  Để làm điều này, phương Tây đã tiến hành viện trợ cả về vũ khí, kinh tế, nhân lực (các tình nguyện viên là cựu binh lính NATO tới Ukraine), hỗ trợ toàn bộ hoạt động tình báo kỹ thuật (giám sát vệ tinh, trinh sát và chuyển tin tức tình báo theo thời gian thực cho Ukraine) trực tiếp cho Kiev.  Phương Tây cũng tiến hành hàng loạt các hoạt động nhằm đánh quỵ, cô lập Nga về kinh tế, ngoại giao và văn hóa.  Lãnh đạo các nước NATO trực tiếp tới Kiev để “thể hiện sự ủng hộ với Ukraine”.   Các hoạt động chống Nga về kinh tế, ngoại giao và văn hóa của phương Tây đạt đến mức cao nhất, toàn diện chưa từng thấy trong lịch sử loài người.

Zelensky bắt đầu cuộc chiến với nỗ lực buộc phương Tây phải ủng hộ mình để ông có thế mạnh đàm phán với Nga để vãn hồi hòa bình với những điều kiện có lợi nhất có thể được.  Trong một năm chiến tranh, tổng số viện trợ của phương Tây cho Ukraine (từ quân sự tới kinh tế) là khoảng 150 tỷ đô la Mỹ.  Số này cao gấp 2,5 lần ngân sách quốc phòng Nga năm 2021 (65,9 tỷ đô) và gấp 25 lần ngân sách quốc phòng Ukraine năm 2020 (5,94 tỷ đô).  Con số này là khổng lồ và sẽ thừa sức đủ cho mục tiêu ban đầu của Zelensky là có được một nền hòa bình với Nga.  Thế nhưng phương Tây lại muốn Ukraine đánh bại Nga trên chiến trường – và với mục tiêu đó và sự hỗ trợ như vậy thì lại là một thảm họa cho Ukraine.  Nói một cách khác, thay vì có được hòa bình, Zelensky nhận được sự hỗ trợ để không thể dừng được chiến tranh.

Nếu như những nội dung ở phần 3 của loạt bài này khiến bạn nghĩ rằng Nga ngây thơ và hoàn toàn tin tưởng vào những hoạt động đàm phán của Zelensky thì có nghĩa là bạn đã đánh giá quá thấp Nga.

“Muốn có hòa bình, hãy chuẩn bị cho chiến tranh” là một câu thành ngữ La-tinh mà tất cả các nhà lãnh đạo đều biết. Thực tế là ngay từ năm 2014, người Nga đã tiến hành một loạt các hoạt động để bảo vệ quyền lợi của mình. 

Các hoạt động này xét về mặt tính chất thì nó bao gồm cả các nỗ lực cứu vãn hòa bình (việc đàm phán, ký kết và đấu tranh để thực hiện các thỏa thuận Minsk) lẫn chuẩn bị cho chiến tranh.

Xét về lĩnh vực thì các hoạt động của Nga trải dài một cách toàn diện trên mọi phương diện từ kinh tế, chính trị, văn hóa và quân sự nhằm hướng tới việc chuẩn bị cho cả hòa bình lẫn chiến tranh.  (xin xem phần 1 của loạt bài này

CHIẾN TRANH Ở UKRAINE – CON ĐƯỜNG DẪN TỚI CHIẾN TRANH (PATH TO WAR)

Cho tới nay, sau 1 năm kể từ ngày chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga nổ ra, kết quả của các hoạt động chuẩn bị trong 8 năm qua cho thấy xã hội, kinh tế và nền công nghiệp quốc phòng Nga đã chuyển đổi một cách khá uyển chuyển từ hòa bình sang tình trạng nửa thời chiến và hoàn toàn không có các cú sốc như chúng ta thấy ở phương Tây (các cú sốc về giá cả tăng vọt, nguồn năng lượng bị thay đổi đột ngột, sự phát sinh đột xuất của số người nước ngoài tị nạn…)

Nếu như các bạn nghĩ rằng chiến lược quân sự của Nga trong giai đoạn đầu là “nửa vời”, “đánh nhau mà còn đeo găng tay” hay “đánh nhau khi ảo tưởng về sức mạnh của mình” thì các bạn đã lầm. 

Trước hết, về mặt lịch sử, chiến trường Ukraine là một chiến trường mà mọi học viên sỹ quan từ trung tới cao cấp của quân đội Liên Xô, Nga và cả Ukraine sau này đều phải học khi ngồi trên ghế học viện quân sự.  Chiến tranh thế giới thứ 2 là cuộc chiến định hình ra học thuyết quân sự của Liên Xô và Nga sau này.  Trong cuộc chiến này, Ukraine là chiến trường quan trọng bậc nhất trong cuộc chiến tranh vệ quốc và là nơi diễn ra những thật bại đau đớn nhất cũng như những thành công lớn nhất của quân đội Liên Xô.  Tại khu vực quanh Kiev, năm 1941, 655 ngàn Hồng quân đã bị bao vây, bị tiêu diệt và bị bắt (Đây là cuộc hợp vây lớn nhất trong lịch sử loài người).  Cũng tại đây, trong năm 1943 và 1944, 6 tập đoàn quân xe tăng của Liên Xô (toàn bộ số tập đoàn quân xe tăng mà Hồng quân có lúc đó) đã liên tục tiến công đẩy lùi quân Đức.  Chính vì việc thấy rằng toàn bộ 6 tập đoàn quân xe tăng của Hồng quân vẫn đóng ở Ukraine và tính quan trọng của khu vực này nên, vào nửa cuối năm 1944, bộ tham mưu Đức đã tập trung hoàn toàn vào việc phòng thủ ở Ukraine và không chú ý tới việc Hồng quân chuẩn bị chiến dịch Bagration ở Belarussia.  (Chiến dịch Bagration này lại là chiến thắng ngoạn mục nhất của quân đồng minh đối với quân Đức trong Thế chiến thứ 2). 

Khi nghiên cứu về cuộc giải phóng Ukraine của Hồng quân khỏi quân Đức năm 1944 thì các sỹ quan Nga đều biết rằng đó là một cuộc chiến liên tục kéo dài khoảng 8 tháng. Trong 8 tháng đó, Hồng quân với khoảng 2,3 triệu quân, gần 29.000 pháo và cối, 2.000 xe tăng và 2.370 máy bay đã chiến đấu với 1,8 triệu quân Đức, gần 17.000 pháo và súng cối, 2.200 xe tăng và gần 1.500 máy bay.  Đó là một cuộc chiến không khoan nhượng trong đó quân Đức phá hủy mọi thứ khi họ rút lui còn Hồng quân khi tiến lên thì buộc phải phá hủy mọi thứ có thể che chở được cho quân Đức. 

Nếu cho rằng bộ tư lệnh quân Nga tin rằng với số lượng 100 ngàn binh lính ở thê đội 1 mà quân Nga có thể chiếm được Ukraine trong vài tuần (hay thậm chí 3 ngày như chuyện báo chí phương Tây dựng lên) thì có nghĩa là chính chúng ta mới là người ngây thơ. 

Hình H1 là bản đồ bố trí quân lực của Nga trước khi tấn công (để khách quan, tôi lấy bản đồ của Ukraine vẽ ngày 14/2/2022, 10 ngày trước khi nổ ra chiến tranh).  Chúng ta thấy rằng quân Nga tập trung thành 5 cụm quân: (i) cụm Belarussia, (ii) cụm trên tuyến Kursk-Belgorod, (iii) cụm Oryol-Voronezh, (iv) cụm sông Don và (v) cụm Crimea.  Tuy bố trí thành 5 cụm quân, nhưng khi triển khai chiến tranh, chúng ta phát hiện ra chiến trường của Nga được chia làm 2 mặt trận với mỗi mặt trận được áp dụng một hình thái chiến tranh rất khác biệt.

Mặt trận Kiev được tiến hành bởi 2 cụm quân, 1 đóng tại Belarussia, một đóng trên hướng Smolensk.  Đội hình này bao gồm 22 cụm tác chiến cấp tiểu đoàn (battalion tactical group hay còn gọi tắt là “BTG”).  Mỗi BTG này có khoảng 800 binh sĩ trong đó chỉ có 200 là bộ binh và số còn lại là các kíp lái xe tăng, bọc thép, pháo, kỹ thuật và hậu cần.  Tổng số quân tham chiến ở mặt trận Kiev không quá 22.500 quân.  Tuy nhiên, đây là chỉ là con số trên danh nghĩa vì thực tế là trong cụm quân tại Belarussia thì chỉ có 2/3 quân đoàn có mặt là tiến vào Ukraine.  Quân đoàn còn lại được giữ trên đất Belarussia làm dự bị và đề phòng quân Ukraine từ phía Tây đánh qua lãnh thổ Belarussia.  Như vậy, số quân Nga tham chiến thực tế trên đất Ukraine chỉ có khoảng 16.000 quân.  Trong số này, chỉ có khoảng ¼ là bộ binh (4.000 bộ binh).  Toàn bộ số quân này được trải dài trên một khu vực có diện tích mà Nga chiếm được trong những ngày đầu cuộc chiến ở phía Bắc và Tây Bắc Kiev với diện khoảng 30.000 km2 (tức là, trung bình, 1 người lính Nga sẽ chịu trách nhiệm cho 2 km2 đất chiếm được).  Để cho dễ hình dung về mật độ này thì chúng ta lấy 2 quận nội thành là quận 1 ở TP HCM và quận Ba Đình ở Hà Nội làm ví dụ.  Quận 1 có diện tích làm tròn là 8 km2 và quận Ba Đình là 9 km2.  Vậy số quân Nga chiếm đóng ở 2 quận này là 4 người ở quận 1 và 5 người ở Ba Đình.  Trong số này thì ở quận 1 chỉ có 1 bộ binh (còn lại là lái xe tăng và hậu cần) còn ở Ba Đình là 2 bộ binh.  Số binh lính này còn ít hơn số nhân viên trông xe của trụ sở công an của hai quận này.

Với việc chỉ có một số lượng bộ binh rất ít như vậy nên có thể thấy rõ ràng phía Nga không có bất kỳ một chiến tuyến liền mạch nào cả.  Và việc này đã dẫn tới những câu chuyện “kỳ lạ” thời đầu cuộc chiến.  Đó là xe tăng, thiết giáp của Nga bị hỏng máy bị bỏ lại trên đường không có ai trông và bị nông dân Ukraine dùng máy kéo “bắt sống” đưa về nhà, hoặc các đơn vị biệt kích của Ukraine thọc sâu vào hậu tuyến của quân Nga và phục kích các đoàn xe hậu cần.

Đến bây giờ, nếu bạn vẫn còn tin rằng các tướng lĩnh Nga, những người đã buộc phải nghiên cứu chiến trường Ukraine thời 1941-1945 trong trường học và trải qua 4 cuộc chiến tranh: 2 cuộc chiến tranh Chechnya năm 1996 và 2000, cuộc chiến Georgia năm 2008 và cuộc chiến ở Syria từ 2015 tới nay (tất cả các tướng lĩnh khối NATO ngoại trừ Mỹ đều không có nổi một phần kinh nghiệm này) tin rằng quân Nga sẽ chiếm Kiev trong 3 ngày thì tôi thành thực khuyên bạn nên đi gặp bác sỹ.

Vậy câu hỏi đặt ra là người Nga đã thực sự tiến hành chiến tranh thế nào trong 2 tháng đầu của cuộc chiến?

Nhìn vào 2 mặt trận trên hình H1 chúng ta thấy rõ rằng quân Nga phân bổ lực lượng rất không đều.  Khoảng 77% lực lượng của họ (77.500 người) tham chiến ở Donbass.  Trong khi đó chỉ có khoảng 23% lực lượng (22.500 người) là ở mặt trận Kiev.  Trong số 22.500 này thì chỉ có khoảng 15% (15.000 thực sự tham chiến).  Tuy nhiên hình ảnh mà chúng ta thấy được qua báo chí phương Tây trong những ngày đầu này thì tới 90% lại là ở mặt trận Kiev.  Lý do rất đơn giản là vì ở đây có số lượng phóng viên phương Tây nhiều hơn, hoạt động của biệt kích Ukraine mạnh hơn (vì quân Nga không có một chiến tuyến liên tục).  Và cuối cùng, đây là khu vực then chốt có tính quyết định về chính trị đối với Ukraine.

Hầu hết các hình ảnh xe tăng Nga “bị bắt” hay các đoàn quân bị phục kích tiêu diệt đều tập trung ở khu vực Kiev vì ở đây, các chỉ huy chiến trường Nga không có cách nào khác ngoài việc phải duy trì sức ép lên quân Ukraine bằng cách liên tục thọc sâu và hy vọng rằng quân Ukraine vì phải đối phó với các mũi thọc sâu này nên sẽ không tấn công vào hậu phương bỏ trống của mình.  Trong khi đó, vào những tuần trước chiến tranh, quân đội Ukraine đã bổ sung một lượng lớn từ phía Tây sang Kiev.  Sự chênh lệch về quân số ở đây có thể thấy rõ trong một số trận đối đầu giữa quân Nga và Ukraine.  Điển hình nhất là trận sân bay Hostomel (còn gọi là sân bay Antonov).  Ngay trong ngày đầu tiên của cuộc chiến, 200 đặc nhiệm Nga đã đổ bộ và chiếm được sân bay chiến lược này của thủ đô Kiev.  Trong liên tục 3 ngày sau đó, Ukraine đã tập trung khoảng 4.000 binh sỹ để tấn công chiếm lại sân bay (với tỷ lệ bộ binh vượt trội là gấp 20 lần bên Nga phòng thủ).  Tuy nhiên đặc nhiệm Nga vẫn giữ được sân bay tới khi các cánh quân trên bộ khác đến tiếp viện cho họ.  

Cuộc tấn công chớp nhoáng của quân Nga tại mặt trận Kiev đã tạo ra những đòn choáng váng cho Kiev và phương Tây.  Chỉ 1 ngày sau khi quân Nga nổ súng, tổng thống Zelensky đã ra lệnh cho FSB hủy tất cả các tài liệu liên quan tới các phòng thí nghiệm sinh học của Mỹ trên đất Ukraine (việc hủy tài liệu này tình cờ bị phóng viên đài CNBC quay được (xin xem phần 3).  Cùng ngày 25/2 này, quân Ukraine đã mở cửa đập xả nước để làm ngập toàn bộ vùng Demydiv ở phía Bắc Kiev để ngăn chặn bước tiến của quân Nga.  Trong những tuần sau đó, báo chí phương Tây đưa tin về một đoàn xe của Nga dài 40km từ Belarussia tiến vào Kiev (và khi vào đất Ukraine thì nó dài lên thành 60 km).  Đến tận tháng 4/2022, các nhà chức trách Ukraine vẫn trả lời với báo New York Times rằng họ không hề hối tiếc đã xả nước xuống các khu dân cư để chặn bước tiến của quân Nga.  

Trong những tuần tiếp theo, Kiev đã trở nên hỗn loạn khi chính quyền phát súng tiểu liên cho bất kỳ ai muốn cầm súng chiến đấu chống quân Nga.  17.000 khẩu súng đã được phát ra trong lúc gấp gáp mà không biết là ai đã nhận.   Các thanh niên Ukraine đã bắt đầu chuẩn bị Molotov koctail (chai cháy) để chống xe tăng Nga ngay trên đường phố Kiev.  Thế nhưng sau đó quân Nga tuyên bố họ tạm dừng tiến công để tỏ thiện chí cho việc phái đoàn Ukraine đến gặp phái đoàn Nga tại Belarussia để đàm phán hòa bình.  Kế tiếp, chúng ta thấy cái đoàn xe quân sự dài 60 km như báo phương Tây nói bốc hơi vào không khí.  Đến tận tháng 4, khi tướng Dvornikov được phong làm tổng tư lệnh quân Nga tại Ukraine và quân Nga đã rút khỏi Kharkov và Kiev để tiến sang Donbass, các quan chức Ukraine tin rằng mũi tiến công ở Kiev là thực.

Tuy nhiên, bây giờ, 1 năm sau cuộc mở màn đó, khi nhìn lại, chúng ta đã có thể hiểu được là nếu như tổng thống Zelensky cho rằng ông đã lừa được Putin ngồi vào bàn đàm phán để câu giờ thì thực ra ông đã nhầm.  Trong suốt thời gian “câu giờ” đó, quân Nga với khoảng 15 ngàn quân thực tham chiến ở vùng phía Bắc Kiev, chẳng có thể làm gì để chiếm được thủ đô Ukraine.  Đến giờ thì rõ ràng là Putin đã lừa tất cả mọi người khi nói rằng ông ấy rút khỏi khu vực Kiev để tạo điều kiện cho đàm phán.  Tất cả mọi người đã bị lừa khi nghĩ rằng quân Nga đã thất trận.  Và đến tháng 6/2022, khi Putin cười trong một cuộc phỏng vấn nói là “chúng ta đã thực sự bắt đầu một cách nghiêm túc ở Ukraine đâu” thì mọi người cho rằng ông nói phét.  Tuy nhiên, 1 năm sau nhìn lại, chúng ta thấy rằng 15 ngàn quân Nga ở bắc Kiev đã làm cho tất cả chúng ta bị đánh lạc hướng khỏi Donbass và phía Nam, nơi 77.000 quân Nga (bao gồm cả 28 ngàn dân quân Donbass) tương ứng với hơn 80% binh lực của họ với những chiến tướng sau này thế giới biết tên như Dvonirkov, Lapin, Surovikin tham chiến.  Những ngày đầu cuộc chiến từ tháng 2 tới tháng 4/2022, chúng ta bị lạc hướng bởi các cuộc phục kích quanh Kiev, các tường thuật về các vòng đàm phán giữa Ukraine và Nga, các tuyên bố liên tục của các bên và livestream của Zelensky mà không nhận ra rằng các đạo quân chủ đạo của Ukraine đang bị nghiền nát ở phía Nam. 

Nhìn vào hình H1, chúng ta thấy rằng cụm quân lớn nhất của Nga lại tập trung ở Crimea.  Cụm quân này có quân số lớn từ gấp rưỡi tới gấp đôi các cụm quân khác và được hỗ trợ hỏa lực bởi hạm đội Biển Đen.  Các đơn vị Nga đóng tại Crimea cũng là các đơn vị thiện chiến nhất và đã thường xuyên trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu từ 2014.  Khác với các cụm quân khác được triển khai từ nội địa ra gần biên giới dưới hình thức tập trận, cụm Crimea xuất phát trực tiếp từ vùng bán đảo đã được bố phòng như một pháo đài từ năm 2014 và tiến thẳng vào đất Ukraine.

Việc hạm đội Biển Đen áp sát Odessa, đánh chìm và hỏng gần như toàn bộ số tàu chiến của hải quân Ukraine và phong tỏa đường biển đối với quốc gia này đã tạo ra một sức ép lớn đối cụm quân ở Ukraine ở phía Nam và buộc họ phải duy trì một phần đáng kể lực lượng để chống một cuộc đổ bộ từ đường biển (một cuộc đổ bộ không hề có thật).  Điều này đã khiến cho cụm quân từ Crimea của Nga đã nhanh chóng vượt qua tuyến phòng thủ mà Ukraine đã xây dựng trong 8 năm để cô lập Crimea. 

Chúng ta thường nghe tới Tuyến Kiểm Soát (Control Line) của Ukraine đối với khu vực Donbass.  Đây là một dải chiến tuyến được xây dựng trong 8 năm bao vây vùng ly khai Donbass với các hệ thống cứ điểm được xây dựng và gia cố vững chắc.  Thế nhưng chúng ta ít nghe tới tuyến phòng thủ mà Ukraine xây dựng để cô lập Crimea.  Ngay sau khi Nga chiếm Crimea và sáp nhập vùng này thì Ukraine đã tiến hành xây dựng một phòng tuyến để cản bước tiến của quân Nga nếu như chiến tranh xảy ra.  Ngay từ trước năm 2014 thì Sevastopol lúc đó vẫn thuộc Ukraine vẫn là căn cứ quân sự mạnh nhất của Nga ở phía Nam.  Các binh lính Nga ở khu vực này cũng được huấn luyện và có tình trạng sẵn sàng chiến đấu cao nhất.  Việc chiếm Crimea năm 2014 mà không phải đổ máu là minh chứng rõ ràng nhất cho trình độ của các đơn vị Nga ở đây. 

Sau khi chiếm Ukraine, Nga đã biến bán đảo này thành một pháo đài, không chỉ để chống lại một cuộc tấn công từ Ukraine mà nhằm tới việc chống trả các cuộc thâm nhập có thể của NATO.  Chúng ta còn nhớ là ngay vào thời điểm Nga chiếm Crimea, tàu chiến của hải quân Mỹ, lần đầu tiên, đã từ Địa Trung Hải tiến vào biển Đen và áp sát Sevastopol.  Điều này đã dẫn tới một cuộc đối đầu giữa một bên là hải quân Nga và một bên là tàu chiến Mỹ.  Sự việc lên tới đỉnh cao khi các đơn vị tên lửa đối hải của Nga được đưa vào tình trạng sẵn sàng chiến đấu và máy bay Nga lấy tàu chiến Mỹ làm mục tiêu cho việc tập bổ nhào ném bom buộc tàu Mỹ phải rút lui. 

Người Ukraine cũng nắm rõ việc quân đội Nga đã tăng cường lực lượng tới Crimea và khiến cho, trong suốt 8 năm đó, cụm quân Nga ở đây là cụm quân có mật độ tập trung lớn nhất, sẵn sàng chiến đấu cao nhất trên toàn nước Nga.  Các sỹ quan giỏi nhất của quân đội Nga đã được thử thách tại Syria (như tướng Dvonirkov, Surovikin) khi trở về cũng phục vụ tại nơi đây.  Người Ukraine cũng biết rõ là nếu như những người đột phá Tuyến Kiểm Soát ở Donbass sẽ chủ yếu là dân quân Donbass thì ở Crimea, những người tấn công sẽ là các đơn vị tinh nhuệ nhất của Nga.  Tuy nhiên, địa hình giữa Crimea và tỉnh Kherson của Ukraine lại rất thuận lợi cho việc phòng thủ.  Hình 2 cho chúng ta thấy bán đảo Crimea chỉ nối với đất liền của Ukraine bởi hai con đường độc đạo với biển và hồ lớn hai bên.  Điều này khiến cho những người phòng thủ chỉ cần bít chặt hai con đường này (vùng khoanh đỏ) thì người tấn công dù có mạnh hơn nhiều lần cũng khó vượt qua.  Quân Đức vào tháng 6 năm 1942 đã phải trả giá đắt khi tiến từ đất liền xuống phía Nam qua hai dải đất này để chiếm Crimea.

Hệ thống phòng thủ của Ukraine được xây dựng dựa trên lợi thế địa lý này.  Nó được xây dựng liên tục trong 8 năm và được thiết kế trong một tổng thể - vừa phòng thủ đất liền trong trường hợp Nga tấn công vừa vây hãm và làm giảm sức chống cự của Crimea trong trường hợp Ukraine tấn công tái chiếm bán đảo.  Chính vì thế các hoạt động phá hoại hệ thống dẫn nước cho nông nghiệp và sinh hoạt, hệ thống cung cấp điện cho bán đảo được được tiến hành và các tuyến đường giao thông đã bị triệt hạ để cô lập bán đảo.

Thế nhưng vào tháng 2/2022, trong khi tất cả thế giới chú mục vào các cuộc live stream của Zelensky và đếm số xe tăng bị nông dân Ukraine “bắt” được ở gần Kiev thì quân Nga đã vượt qua toàn bộ tuyến phòng thủ này.  Nếu chúng ta tìm kiếm các hình ảnh, video của mặt trận phía Nam Ukraine thì chúng ta sẽ chủ yếu thấy hình ảnh các đoàn xe quân sự của Ukraine bị tiêu diệt trên đường; các căn cứ quân sự, phòng không, không quân bị đánh phá tan hoang; các khu căn cứ với vũ khí, trang thiết bị quân sự bị bỏ lại do quân Nga tiến quá nhanh.  Trong khi chúng ta mải theo dõi các câu chuyện giật gân trên truyền thông phương Tây thì Melitopol rồi Kherson đã mất về tay quân Nga mà gần như không phải chiến đấu.  Tại sao như vậy?  Tại vì các đơn vị của Ukraine đã bị đánh tan ở tuyến phòng thủ đối diện với bán đảo Crimea ở phía Nam. 

Cuộc hợp vây các lực lượng tinh nhuệ nhất (gần như toàn bộ các đơn vị thủy quân lục chiến và các đơn vị dân tộc cực đoan Azov) của Ukraine tại Mariupol là minh chứng rõ ràng nhất cho sự sụp đổ của cánh quân phía Nam của Ukraine.  Từ Dzhankoi, điểm xuất quân của quân Nga trên bán đảo Crimea tới Mariupol là 365 km.  Từ Maksimov, thị trấn Nga gần Mariupol nhất từ hướng Đông tới thành phố này là 60 km.  Quân Ukraine ở Mariupol đã cầm chân được quân Nga trong khoảng cách 60km này trong suốt 1 tháng nhưng cuối cùng lại bị hợp vây bởi cánh quân của Surovikin từ phía Nam lên sau khi vượt qua quãng đường dài gấp 6 lần (365 km).  

Cũng lực lượng này của Surovikin sau khi tiêu diệt quân Ukraine ở Mariupol đã tiến lên phía Đông Bắc và cùng với cánh quân trung tâm của Lapin chiếm Severodonetsk và Lysychansk, đánh dấu kết thúc giai đoạn 2 của cuộc chiến.  Toàn bộ các thành công này ở phía Nam với các thiệt hại nặng nề của Ukraine không được thế giới biết đến vì sự sụp đổ diễn ra quá nhanh và ở khu vực này không có các phóng viên phương Tây (do họ tập trung vào mặt trận Kiev).  Về phía Nga, họ không công bố nhiều hình ảnh vì vào giai đoạn này, mục tiêu của họ là duy trì hình ảnh một cuộc chiến dịch quân sự thành công, ít đổ máu (một kịch bản Crimea 2014 phiên bản 2.0 cho 2022). 

Đến lúc này, bạn có thể thấy rằng ở giai đoạn đầu tiên của cuộc chiến (từ tháng 2/2022 tới khi Mariupol bị bao vây hoàn toàn vào ngày 18/3/2022 bởi cánh quân từ Crimea lên của Surovikin), 77 ngàn quân Nga (chiếm gần 80% lực lượng của họ) đã tiến hành một cuộc chiến tranh chớp nhoáng (Blitzkrieg) thực sự.  Ở đây không có bất kỳ một kiểu chiến tranh lịch sự, “chiến tranh với bàn tay đeo găng” nào.  Kết quả của cuộc tấn công này là việc quân Nga đã nhanh chóng chọc thủng tuyến phòng thủ cô lập Crimea mà gần như không gặp tổn thất.  Việc cụm quân phía Nam bị đánh tan khiến Ukraine mất Kherson, thành phố lớn đầu tiên bị mất về tay Nga một cách nhanh chóng.  Tiếp đó là Melitopol (thành phố chiến lược với toàn bộ hệ thống đường sắt, đường bộ nối Crimea với Donbass chạy qua đó) bị mất mà không có đánh lớn.  Suốt từ tháng 11 tới nay, sau khi Nga rút khỏi Kherson, Melitopol chính là thành phố mà truyền thông Ukraine luôn lải nhải rằng cuộc phản công tới của họ nhắm tới và nếu thành công thì sẽ cắt đôi giải đất nối giữa Donbass và Crimea (thế nhưng vào đầu cuộc chiến, dù với tính chiến lược như vậy nhưng quân Nga không phải đánh lớn cũng chiếm được).  Tiếp đó là Bedyansk, nơi sau này người Nga biến thành một trung tâm vận chuyển đường biển cho quân đội Nga và cuối cùng là Mariupol, trung tâm chỉ huy cuộc vây hãm Donbass trong suốt 8 năm và là nơi cáo chung các lực lượng tinh nhuệ nhất của Ukraine vào thời điểm nổ ra chiến tranh – lính thủy đánh bộ và Azov.  Cùng với đó là sự cáo chung của hải quân Ukraine và một phần lớn lực lượng không quân.   Tất cả những điều trên, chúng ta đều không nhìn thấy trên truyền thông. 

Tuy thông tin về chiến dịch ở phía Nam này đến giờ vẫn không được công bố rộng rãi nhưng chúng ta thấy rằng 2/4 tổng tư lệnh quân Nga ở Ukraine là các vị chỉ huy các trận đánh ở đây.  Đó là tướng Dvonirkov và Surovikin.  Tướng Dvonirkov là người đã hạ thành Severodonetsk và Lysychansk.  Ông bị thay thế bởi tướng Zhidko, tổng cục trưởng tổng cục chính trị quân đội Nga khi, sau trận hạ thành Lysychansk, ông muốn tiếp tục tiến hành chiến tranh triệt để còn Putin muốn bước sang một giai đoạn đàm phán hòa bình lần 2 thông qua Thổ Nhĩ Kỳ (việc này chúng ta sẽ bàn ở phần sau).  Người thứ hai là tướng Surovikin, người đã thay tướng Zhidko sau cuộc rút lui tại Nam Kharkov và là người lãnh đạo mặt trận Ukraine đến nay. 

Sẽ có nhiều người cho rằng Surovikin đã bị thất sủng và đã bị thay thế bởi tướng Gerasimov.  Tuy nhiên điều này thực ra lại mang lại quyền lực lớn hơn cho Surovikin.  Tướng Gerasimov là Tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang và là thứ trưởng quốc phòng Nga.  Ở 2 cương vị này, ông có thể ra lệnh trực tiếp cho (i) toàn bộ các binh chủng hải, lục, không quân trên phạm vi toàn Nga và ở hải ngoại lẫn (ii) việc đặt hàng và mua sắm vũ khí và vật tư chiến tranh từ các doanh nghiệp quốc phòng.  Nếu như trước đây, khi Surovikin là tổng tư lệnh quân Nga tại Ukraine, mọi yêu cầu của ông đối với cuộc chiến sẽ phải trình lên bộ quốc phòng Nga rồi qua toàn bộ hệ thống hành chính quan liêu cho tới khi được thực hiện thì hiện nay việc này sẽ không còn nữa.  Ví dụ, nếu Surovikin cần một lực lượng đặc công nước để đặt mìn các cây cầu ở Odessa, ông ta sẽ phải liên hệ bộ quốc phòng để xin số lượng đặc công này.  Bộ quốc phòng sẽ phải liên lạc với bộ tư lệnh hải quân rồi bộ tư lệnh hạm đội Baltic và Thái Bình Dương để lấy người nhái từ các đơn vị này.  Sau đó, để có tàu ngầm đưa lực lượng này đổ bộ, ông lại phải liên lạc với hạm đội biển đen để họ thu xếp tàu.  Nếu ông muốn 1 cuộc tấn công bằng tên lửa tầm xa để đánh lạc hướng đối phương trong lúc người nhái tiếp cận thì ông lại phải liên lạc với bộ quốc phòng để họ điều động lực lượng tên lửa mặt đất, trên tàu của hải quân và trên máy bay của không quân để tiến hành.  Và nếu như số tên lửa không đủ, ông lại phải thông qua bộ quốc phòng làm việc với tổng cục hậu cần để có thể lấy số tên lửa đó từ Kaliningrad hay từ Viễn Đông.  Toàn bộ các quy trình đó giờ đây đã bị cắt bỏ vì ông chỉ cần báo lên tướng Gerasimov và ông này (sau khi nhận yêu cầu với tư cách tư lệnh mặt trận Ukraine) sẽ dùng tư cách thứ trưởng quốc phòng để yêu cầu tên lửa và tổng tham mưu trưởng để điều động quân đội, hải, không quân.  Do đó, với cơ chế này, quyền lực của Surovikin được mở rộng rất nhiều và về cơ bản, ông có quyền huy động hầu hết các lực lượng của liên bang Nga (trừ lực lượng hạt nhân) cho cuộc chiến – đúng như lời Putin nói là nước Nga sẽ giành mọi thứ cần thiết cho quân đội tại Ukraine.

Như vậy, tóm lược lại vấn đề là trong 2 tháng đầu tiên của cuộc chiến, trái với những gì mà chúng ta vẫn nghĩ rằng Zelensky đã lừa được Nga vào trò chơi đàm phán để câu giờ thì thực tế người Nga, một mặt tham gia nhiệt tình vào cuộc chơi đó ở mặt trận Kiev, một mặt khác đã tiến hành một cuộc chiến không khoan nhượng, không “lịch sự” nào ở phía Đông và Nam.  Với 15% lực lượng ở mặt trận Kiev, họ đã khiến cho phương Tây trong giai đoạn đầu hoảng hồn tới mức mở cửa cho tổng thống Zelensky chạy trốn.  Họ đã làm cho Kiev hoảng loạn tới mức ngay ngày thứ 2 của cuộc chiến đã xả đập cho nước tràn ngập các khu dân cư (việc ngập lụt này kéo dài đến tận cuối tháng 3/2022) để chặn bước tiến của một đạo quân không quá 15 ngàn người trên một khu vực 30.000 km2.  Nói nôm na về mật độ quân số là người Nga cử 4 người lính vào quận 1 của Sài Gòn và Zelensky đã cho xả lũ để ngăn chặn.

Trong khi đó, ở phía Đông và Nam, 80% lực lượng của Nga đã tiến hành một cuộc chiến tranh chớp nhoáng, vượt qua các tuyến phòng thủ được xây dựng trong 8 năm và chiếm một loạt thành phố quan trọng, tiêu diệt những lực lượng nòng cốt nhất của Ukraine trên bộ, trên không và trên biển.

Nếu chúng ta, những người bình thường không biết điều này thì lãnh đạo phương Tây có biết không?  Tôi tin chắc là Zelensky, lãnh đạo Mỹ, Anh, Pháp và Đức đều biết rõ những điều trên.  Tuy nhiên, họ không nói ra vì nó không hợp với mục đích của họ.  Sau khi thấy đảo chính không xảy ra và quân đội Ukraine chiến đấu, họ đặt ra mục đích cho Ukraine là đánh quỵ quân Nga chứ không phải là đạt được hòa bình.  Và với mục tiêu như thế thì họ lờ đi câu chuyển ở phía Đông và Nam mà chỉ tập trung tuyên truyền cho mặt trận Kiev.

Về phần Nga, Putin vẫn hy vọng rằng sau khi các cánh quân miền Đông và Nam của Ukraine bị đánh quỵ thì Zelensky sẽ ngồi xuống đàm phán thực sự chứ không diễn trò như trong 2 tháng đầu tiên.  Lần này, Putin đặt hy vọng vào sự tỉnh táo của phương Tây trước tình hình chiến trường, sự môi giới của Thổ Nhĩ Kỳ và sự tỉnh táo của ban lãnh đạo Ukraine.  Nếu đạt được thỏa thuận hòa bình vào lúc này, máu sẽ ngừng đổ cho cả hai bên.  Tuy nhiên, các hy vọng này của Putin lại một lần nữa tan thành mây khói và cuộc chiến đi tới điểm không thể quay lại nữa.  Về những vấn đề này, chúng ta sẽ bàn ở phần sau.

Cập nhật lúc 10.57 sáng 23/2/2023: có bạn đọc đã chỉ ra rằng tôi đã nhầm lẫn giữa FSB (cơ quan an ninh, tình báo của Nga) với SBU (cơ quan an ninh tình báo của Ukraine) trong câu “Chỉ 1 ngày sau khi quân Nga nổ súng, tổng thống Zelensky đã ra lệnh cho FSB hủy tất cả các tài liệu liên quan tới các phòng thí nghiệm sinh học của Mỹ trên đất Ukraine (việc hủy tài liệu này tình cờ bị phóng viên đài CNBC quay được (xin xem phần 3)”.

Do đó, câu trên xin sửa lại là: “Chỉ 1 ngày sau khi quân Nga nổ súng, tổng thống Zelensky đã ra lệnh cho SBU hủy tất cả các tài liệu liên quan tới các phòng thí nghiệm sinh học của Mỹ trên đất Ukraine (việc hủy tài liệu này tình cờ bị phóng viên đài CNBC quay được (xin xem phần 3)”

LƯU Ý VỀ BẢN QUYỀN

GỬI CÁC BẠN ĐÃ, ĐANG VÀ SẼ SỬ DỤNG NỘI DUNG ĐĂNG TẢI CỦA TÔI MÀ KHÔNG TRÍCH DẪN